کتاب جنبش‌ های فاشیستی اثر ارنست نولته ترجمه مهدی تدینی

در پایان جنگ جهانی اول تعبیر «فاشیسم» در اروپا تعبیری بیگانه بود. اما چهار سال بعد تقریبا هر اروپایی نام حزبی را میدانست که در ایتالیا، پس از درگیری‌ های سخت و طولانی که به جنگ داخلی می‌ مانست، از طریق عملیاتی موسوم به «رژه به سوی رم» قدرت را به چنگ آورده بود، آن هم به رهبری مردی که در سال‌ های پیش از جنگ رهبر «حزب سوسیالیست ایتالیا» و شناخته‌ شده‌ ترین انقلابی کشور قلمداد میشد؛ یعنی، بنیتو موسولینی. تنها در عرض چند سال، کمابیش در سرتاسر اروپا احزابی پدیدار شدند که خود را «فاشیست» مینامیدند یا با تعبیری شبیه آن خود را نامگذاری میکردند. اما در سال ۱۹۳۳، وقتی «حزب ناسیونال‌ سوسیالیست کارگران آلمان» به رهبری آدولف هیتلر که تا چندی پیش از آن فرد چندان شناخته‌ شده‌ ای نبود و گاه «مردی از میان مردم» و گاه «عوام‌فریب» خوانده میشد به طریقِ به هر حال مشروع قدرت را به دست گرفت، دیگر کم نبودند کسانی که دریافته بودند فصل جدیدی از کتاب تاریخ جهان گشوده شده است. اینکه در اوایل قرن بیستم در سرتاسر اروپا امر کاملاً جدیدی رخ خواهد داد به انحای مختلف پیش‌ بینی شده بود. دلیل آن این بود که به نظر میرسید حزب «سوسیالیستیِ» «کارگران»، که دکترین نظری اساسی کارل مارکس و فریدریش انگلس را تحت عنوان مارکسیسم مبنای خود قرار داده بود، در یک قدمی پیروزی نهایی ایستاده است. برخلافِ تقریبا تمام احزاب دیگر، حزبِ مارکسیستیِ سوسیال‌ دموکرات آلمان حزبی صرفا «ملی» نبود، بلکه در بیشتر کشورهای اروپا معادل‌ هایی داشت؛ وابستگانِ به این حزب، آنگونه که به نظر میرسید، به یک گروه‌بندیِ بین‌المللی تعلق داشتند، یعنی «کارگران» یا «پرولترها» و تقریبا همگیشان احساس میکردند با این سرنوشت یکسان دست‌ به‌ گریبانند که در نظام بین‌المللی اقتصادِ بازار جهانی یا به عبارتی در نظام «سرمایه‌ داری» به استثمار گرفته شده‌ اند. این تصور خوشایندی بود که به زودیِ زود، در دورانِ «بین‌الملل»، جنبش ِ «بین‌المللی» و همگنِ انسان‌ های ساده‌ زیست قدرت را به دست خواهد گرفت و بر اساس آرمان‌ های خود سایه هر قدرت و سلطه‌ای را از سر انسان‌ ها «برخواهد چید».

بخشی از کتاب جنبش‌ های فاشیستی

پیشگفتار مترجم

در سال ۱۹۸۷، پروفسور نولته آخرین جلسه ترم را به اتمام رسانده بود که در راهروِ دانشگاه کسی به او نزدیک شد و گفت در پارکینگ خورویی آتش گرفته. نولته اندکی بعد متوجه شد این ماشینِ شخصیِ خود اوست که این چنین از هر درزش شعله ای زبانه میکشد. ایستاد و تا آخر آتش را تماشا کرد، سپس تاکسی گرفت و به خانه رفت. پلیس با او تماس گرفت و از او خواست لاشه خودرو را از پارکینگ منتقل کند. طوفانْ تازه فردای آن روز به پا شد، وقتی عاملانِ این آتش سوزی با ارسال نامه ای به روزنامه ها اعلام وجود کردند و گفتند: « ما با ستاره ای سرخ ماشین نولته را، که به نبرد آزادی خواهانه خلق روس نسبت های ناروا داده، به آتش کشیدیم. » لاشه خودرو باید از گورستان اتومبیل ها بازگردانده و بررسی می شد، زیرا دیگر هویدا بود که این اقدامی تروریستی بوده است. چندی بعد یورگن هابرماس در نامه ای به نولته گفت که چنین عملی فرسنگ ها از تصورات او فاصله دارد و این اقدام را قویاً محکوم کرد. اما چرا هابرماس باید در نامه به نولته این عمل را محکوم می کرد و از اقدامِ جماعتی ناشناس برائت می جست؟ پاسخ این پرسش در رویدادی نهفته است که شاید بتوان آن را بزرگ ترین رویداد فکری نظریِ آلمان پس از جنگ جهانی دوم قلمداد کرد و به « دعوای تاریخ نگاران » معروف است، دعوایی نظری که در یک سوی آن ارنست نولته ایستاده بود و در دیگر سو یورگن هابرماس، و در جریان آن تعداد بی شماری از متفکران و تاریخ نگاران آلمانی در تایید یکی از این دو روبروی یکدیگر قرار گرفتند.
بیراه نیست اگر بگوییم آتش « سرخی » که خودروِ شخصیِ نولته در آن سوخت از شراره آتش نظری ای شعله ور شده بود که هابرماس یک سال پیش تر علیه نولته افروخته بود. ماجرا از این قرار بود که ششم ژوئن ۱۹۸۶ مقاله ای از نولته در روزنامه فرانکفورتـِر آلگِماینه منتشر شده بود، با عنوان « گذشته ای که نمی خواهد سپری شود». او در این مقاله جنایات ناسیونال سوسیالیست های آلمان را با جنایات بولشویک های شوروی مقایسه کرده و پیوندی میان این جنایات برقرار کرده بود. ماه بعد، در یازدهم ژوئیه، هابرماس در هفته نامه زایت مقاله بلندی منتشر کرد و در آن اتهامات سنگینی علیه چهار تاریخ نگار مطرح کرد، اما مشخص بود که هدف اصلیِ حمله هابرماس ارنست نولته بوده است. این مقاله هابرماس آغازی بود بر دعوای تاریخ نگاران که حدود دو سال ادامه پیدا کرد.